Sơ đồ xương cá là gì? Ví dụ về sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề

Mã Sản Phẩm: : Quan ly chat luong 10
Tên Sản Phẩm: : Sơ đồ xương cá là gì? Ví dụ về sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề
Danh Mục: : HỆ THỐNG QLSX MES
Thương Hiệu: : Hệ thống điều hành và thực thi sản xuất
Giá: : Liên Hệ

Bài viết cung cấp thông tin cho bạn đọc về sơ đồ xương cá là gì cũng như cách ứng dụng sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề thông qua các ví dụ cụ thể.

Chi Tiết Sản Phẩm

Trong kinh doanh và sản xuất, các vấn đề bất lợi có thể xảy ra dưới nhiều dạng khác nhau gây ảnh hưởng tới doanh nghiệp. Để có thể ngăn chặn và giải quyết các vấn đề này xảy ra trong tương lai, doanh nghiệp cần xác định được nguyên nhân của vấn đề. Một trong những phương pháp, công cụ hiệu quả cho việc này được nhiều doanh nghiệp áp dụng hiện nay đó là áp dụng sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề. Vậy sơ đồ xương cá là gì? Hãy cũng DACO tìm hiểu về chủ đề này qua bài viết dưới đây.

1. Sơ đồ xương cá là gì?

Sơ đồ xương cá (Fishbone Diagram) là một phương pháp giải quyết vấn đề sử dụng sơ đồ hình con cá để mô hình hóa các nguyên nhân gốc rễ của vấn đề và khắc phục bằng các giải pháp khả thi. Nó còn có tên gọi khác là sơ đồ Ishikawa theo tên người tạo ra nó Kaoru Ishikawa, hoặc sơ đồ nhân quả.

so-do-xuong-ca-trong-giai-quyet-van-de-1

Fishbone Diagram thường được sử dụng để phân tích nguyên nhân gốc rễ, để khắc phục các vấn đề trong quản lý chất lượng hoặc phát triển sản phẩm. Biểu đồ có các danh mục với các nhánh trình bày chi tiết nguyên nhân của vấn đề; nó trông giống như bộ xương của một con cá, do đó có tên là “Xương cá”. Mỗi xương của cá phân nhánh thành các xương nhỏ hơn để giải quyết nguyên nhân gốc rễ của một vấn đề lớn. Là một trong 7 QC Tools, sơ đồ xương cá giúp doanh nghiệp quản lý và kiểm định chất lượng một cách hiệu quả.

Tham khảo thêm:

2. Các kiểu sơ đồ xương cá thường gặp

Sơ đồ xương cá có tùy tùy biến thành nhiều loại dựa trên các danh mục nhằm phù hợp để thể thúc đẩy tư duy chiến lược hoặc đổi mới khác nhau. Dưới đây là một số kiểu sơ đồ Fishbone thường gặp:

Sơ đồ xương cá 6M

Mỗi “xương chính” hoặc “xương con” trong sơ đồ 6M đại diện cho một vấn đề liên quan tới kiểm soát chất lượng và có thể được mô tả bằng 6 chữ “M”, trong đó có thể xác định và khắc phục các lỗi hay lỗi tiềm ẩn. Bao gồm:

so-do-xuong-ca-trong-giai-quyet-van-de-2

Menpower (Nhân lực)
Machine (Máy móc)
Material (Vật liệu)
Measurement (Đo lường)
Mother Nature (Mẹ thiên nhiên)
Methods (Phương pháp)

Sơ đồ xương cá 8P

Tương tự như kiểu sơ đồ 6P cổ điển, một biến thể tổ chức thông tin thành 8 loại khác nhau được liệt kê bên dưới.

so-do-xuong-ca-trong-giai-quyet-van-de-3

Procedure (Thủ tục)
Polistic (Chính sách)
Place (Địa điểm)
Product (Sản phẩm)
People (Con người)
Process (Quy trình)
Price (Giá)
Promotion (Quảng cáo)

Sơ đồ xương cá 4S

Sơ đồ 4S Ishikawa có ít xương và xương sườn hơn vì nó chỉ chia các hạng mục ra thành bốn thành phần. Sơ đồ này phù hợp hơn cho các ngành dịch vụ vì nó bỏ qua các danh mục sẽ hữu ích hơn khi xem xét về một sản phẩm hoặc quy trình sản xuất.

so-do-xuong-ca-trong-giai-quyet-van-de-4

Supplier (Nhà cung cấp)
System (Hệ thống)
Surrounding (Môi trường xung quanh)
Skills (Kỹ năng)

3. Ứng dụng của sơ đồ xương cá

Hiện nay người ta thường sử dụng sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề ở rất nhiều lĩnh vực:

Trong quản lý chất lượng

Trong quản lý chất lượng, sơ đồ xương cá được sử dụng để phân tích những nguyên nhân gây ra các vấn đề và lỗi ở trong quá trình sản xuất hay cung cấp dịch vụ. Bằng cách xác định và phân loại và sắp xếp các nguyên nhân chính và phụ, sơ đồ này cũng giúp doanh nghiệp nhận diện được các yếu tố ảnh hưởng và tìm ra được nguyên nhân cốt lõi của vấn đề.

Bên cạnh đó, sơ đồ này cũng cho phép đánh giá mức độ hiệu quả của các biện pháp khắc phục. Và đồng thời cải tiến để có thể giảm thiểu rủi ro và tăng cường chất lượng.

Trong quản lý dự án

Sơ đồ xương cá được sử dụng để phân tích và định rõ những nguyên nhân gây ra rủi ro trong một quá trình thực hiện dự án. Bằng cách xác định các nguyên nhân chính và phụ liên quan tới rủi ro, biểu đồ này giúp doanh nghiệp nhận diện các yếu tố có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến dự án.

Bên cạnh đó, sơ đồ này còn cung cấp một cách tiếp cận hệ thống để doanh nghiệp tìm hiểu tương quan giữa các yếu tố. Nó cũng giúp xác định các biện pháp phòng ngừa và giảm thiểu rủi ro.

Trong nhiều lĩnh vực khác

Bên cạnh quản lý chất lượng và quản lý dự án, sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề còn được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Ví dụ như khoa học và kỹ thuật, thiết kế, nghệ thuật, y học và giáo dục.

Trong khoa học và kỹ thuật, sơ đồ này được sử dụng để phân tích dữ liệu và tối ưu hóa quá trình. Các ứng dụng phổ biến như việc phân tích dữ liệu gen, phân tích mạng lưới và tối ưu hóa các thuật toán,...
Trong thiết kế, sơ đồ xương cá được sử dụng để thiết kế sản phẩm và dịch vụ. Cho phép người sử dụng dễ dàng hiểu được cấu trúc và mối quan hệ giữa các thành phần.
Trong nghệ thuật, sơ đồ Fishbone được sử dụng để tạo ra các bản vẽ và hình ảnh. Công cụ này giúp người sử dụng dễ dàng hiểu được cấu trúc và diễn giải ý tưởng.
Trong y học, sơ đồ này được sử dụng để phân tích và hiểu về các bệnh lý và mối liên hệ giữa các bộ phận bên trong cơ thể.
Trong giáo dục, sử dụng sơ đồ xương cá để giúp học sinh/sinh viên hiểu và tổng hợp kiến thức một cách logic và dễ dàng hơn.

4. Ưu điểm và nhược điểm của sơ đồ xương cá

Sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề có những ưu và nhược điểm sau:

Ưu điểm:

Là công cụ tuyệt vời để động não và lập bản đồ tư duy cho cá nhân hoặc trong một dự án nhóm.
Có thể giúp xác định được mối quan hệ nhân quả và làm rõ mối quan hệ giữa các biến.
Việc lặp đi lặp lại liên tục các câu hỏi bắt đầu bằng “tại sao” thực sự đi sâu vào vấn đề gốc rễ và đơn giản hóa một cách khéo léo ngay cả những vấn đề phức tạp.

Nhược điểm:

Có thể dẫn đến những kết luận không chính xác hoặc không nhất quán nếu đưa ra các giả định sai về nguyên nhân gốc rễ hoặc các biến số sai được ưu tiên.
Sơ đồ xương cá phù hợp nhất với các cụm từ ngắn hoặc ý tưởng đơn giản. Trong trường hợp vấn đề phức tạp, nó có thể dễ gây lộn xộn và khó hiểu.
Sử dụng tốt nhất trong giai đoạn nghiên cứu khám phá vì sơ đồ này không thể đưa ra câu trả lời đúng mà chỉ đưa ra gợi ý.

5. Ví dụ cụ thể về ứng dụng sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề

Sau đây là một số ví dụ cụ thể về việc ứng dụng sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề:

Ví dụ 1: Các lỗi sản xuất tăng lên 20% so với quý trước trong một doanh nghiệp sản xuất

Báo cáo vấn đề: Trong quý đầu tiên của năm 2022, các lỗi sản xuất được báo cáo đã tăng lên 20%. Sử dụng sơ đồ xương cá 6M với các câu hỏi Tại sao cho từng nguyên nhân trong mỗi thành phần ta sẽ có biểu đồ như sau:

so-do-xuong-ca-trong-giai-quyet-van-de-5

1. Menpower (Nhân lực): Ví dụ trong xương Nhân lực, chúng ta sẽ đặt câu hỏi “Vì sao các lỗi lại tăng lên?” Và nhóm nghiên cứu sẽ tập trung vào tìm các nguyên nhân khiến lỗi tăng lên bằng cách trả lời câu hỏi. Sau khi thảo luận đã tìm ra một số nguyên nhân tiềm năng có thể gây nên vấn đề như sau:

Do sử dụng lao động phổ thông
Do thiếu sự đào tạo nhất quán
Do nhân công không làm theo hướng dẫn
Do công nhân mất tinh thần làm việc

Tương tự như vậy chúng ta sẽ đặt câu hỏi và tìm ra nguyên nhân cho các sườn tiếp theo:

2. Máy móc (Machine):

Thiếu bảo trì thích hợp
Máy được thiết lập sản xuất thừa sản phẩm

3. Phương pháp (Method):

Thủ tục không rõ ràng
Thiếu chính sách về kiểm soát chất lượng

4. Đo lường (Measurement): Lỗi trong tính toán

5. Nguyên vật liệu (Material):

Nhà cung cấp chất lượng thấp
Không có kho phù hợp

6. Môi trường (Mother Nature):

Thời tiết ẩm ướt
Nhiệt độ tăng

Ví dụ 2: Xuất hiện hạt nhựa trong sản phẩm của một doanh nghiệp sản xuất ngành thực phẩm

Báo cáo vấn đề: Gần đây, khách hàng của công ty đã phản ánh về sự xuất hiện các hạt nhựa trong sản phẩm. Vấn đề này có thể gây ra rủi ro về sức khỏe của người tiêu dùng và ảnh hưởng rất lớn đến uy tín của công ty. Cần phải tìm ra nguyên nhân gốc rễ và giải quyết vấn đề này nhanh chóng.

so-do-xuong-ca-trong-giai-quyet-van-de-7

Nhóm nghiên cứu sẽ tiến hành xây dựng sơ đồ xương cá theo các bước:

Bước 1: Vẽ khung chính của sơ đồ và viết vấn đề chính lên phía đầu con cá là “hạt nhựa xuất hiện trong sản phẩm”.

Bước 2: Từ khung xương chính sẽ chia sơ đồ thành các xương lớn gồm 5 yếu tố: Nguyên liệu; Quy trình sản xuất; Nhân viên; Công cụ và thiết bị và Môi trường.

Bước 3: Phân tích các nguyên nhân trong từng xương chính bằng cách đặt các câu hỏi tại sao, ví dụ:

Nguyên liệu: Tại sao trong nguyên liệu lại có hạt nhựa? Có phải do nhà cung cấp chưa đáp ứng được tiêu chuẩn?
Quy trình sản xuất: Tại sao hạt nhựa lại xuất hiện bên trong sản phẩm? Có phải do quy trình sản xuất xảy ra vấn đề hay không đúng cách?
Nhân viên: Tại sao hạt nhựa lại có bên trong sản phẩm? Có phải do nhân viên không thực hiện theo đúng quy trình kiểm tra chất lượng?
Công cụ và thiết bị: Tại sao hạt nhựa lại có bên trong sản phẩm? Có phải do thiết bị không đáp ứng được các yêu cầu về an toàn và vệ sinh?
Môi trường: Tại sao hạt nhựa lại xuất hiện bên trong sản phẩm? Có phải vì môi trường làm việc không đảm bảo an toàn vệ sinh?

Bước 4: Xác định nguyên nhân gốc rễ vấn đề và đưa ra các giải pháp thích hợp để khắc phục. Trong ví dụ này, nếu phát hiện ra rằng nguyên liệu được cung cấp không đáp ứng được tiêu chuẩn chính là nguyên nhân gốc rễ của vấn đề chứ không phải do các yếu tố khác như nhân viên, quy trình sản xuất, công cụ và thiết bị hay môi trường. Do đó, doanh nghiệp có thể giải quyết vấn đề bằng cách:

Liên lạc với nhà cung cấp để trao đổi, đảm bảo rằng nguyên liệu cung cấp đáp ứng được tiêu chuẩn.
Tăng cường quy trình IQC - Kiểm tra và đánh giá chất lượng nguyên liệu đầu vào trước khi đưa vào sản xuất.
Tăng cường đào tạo cho cán bộ nhân viên về quy trình sản xuất và kiểm tra chất lượng để đảm bảo được sự đồng nhất trong công việc của họ.

Kết luận

Như vậy qua bài viết chúng ta đã hiểu rõ sơ đồ xương cá là gì cũng như cách ứng dụng sơ đồ xương cá trong giải quyết vấn đề. Đây là một công cụ quản lý chất lượng hiệu quả để tìm ra nguyên nhân tiềm ẩn của bất kỳ vấn đề nào và đi sâu vào nguyên nhân gốc rễ để đưa ra giải pháp. Nó cung cấp cho các nhà quản lý và nhóm một cái nhìn toàn diện về các loại quy trình và các vấn đề của họ, đồng thời cho phép họ tập trung vào các lĩnh vực cần khắc phục để giảm thiểu hoặc loại bỏ vấn đề.

Sự kết hợp giữa các công cụ quản lý chất lượng và Giải pháp SEEACT-MES của DACO không chỉ giúp nâng cao chất lượng sản phẩm mà còn là nền tảng để chuyển đổi nhà máy thành mô hình Smart Factory. Các công cụ quản lý sản xuất đảm bảo quy trình sản xuất diễn ra hiệu quả, trong khi SEEACT-MES cung cấp công cụ giám sát thời gian thực và quản lý chất lượng. Sự tương tác giữa chúng tối ưu hóa tổ hợp nguyên vật liệu, dự đoán nhu cầu sản xuất, và tăng cường chất lượng sản phẩm. Kết quả là một hệ thống chuyển đổi tự động, đáng tin cậy, đưa nhà máy từ việc quản lý sản xuất thông thường đến một mô hình sản xuất thông minh và linh hoạt.

Liên hệ ngay với Đơn vị cung cấp giải pháp tự động hóa sản xuất qua số hotline: 0904.675.995 - Minh Anh để được giải đáp, tư vấn hoàn toàn miễn phí.